Α’ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2017) – ΑΝΑΠΛΑΣΗ “ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΠΥΡΡΟΥ”
Ο όρος πλατεία, ετυμολογικά, προέρχεται από την ‘’πλατιά οδό’’. Σημαίνει μια επίπεδη έκταση που μπορεί να είναι το κέντρο ενός οικισμού, τόπος εμπορίου και συναντήσεων. Κατά τον Michael Webb, πλατεία είναι : ’’ ο χώρος που βρίσκεται συνήθως στο κέντρο μιας κατοικημένης περιοχής, ορίζεται από την ιδιωτική, ή τη δημόσια, αρχιτεκτονική και έχει για οροφή τον ουρανό’’.
Η πλατεία αποτελεί το κέντρο της πόλης, είναι ο κοινόχρηστος χώρος ενός δομημένου αστικού περιβάλλοντος. Είναι χώρος συνάντησης, συνάθροισης και συναναστροφής των πολιτών, χώρος αναψυχής και διασκέδασης, τόπος όπου μπορεί να αναπτυχθεί πολιτιστική δραστηριότητα και να υπάρξει πολιτική δράση. Είναι ο δημόσιος χώρος που κατ’ εξοχήν προάγει τον κοινωνικό διάλογο. Αποτελεί, μαζί με τον εμπορικό δρόμο, το κορύφωμα της αστικής ζωής.
Ως χώρος πολιτισμικής και κοινωνικής πρόσμιξης οφείλει να είναι έτσι σχεδιασμένη, ώστε να ενισχύεται η δημόσια ζωή αισθητικά και λειτουργικά, να καλλιεργείται και να υλοποιείται η κοινωνική επαφή. Λόγω της κεντρικότητας της , των διαστάσεών της, των δημόσιων κτιρίων που συνήθως την περιβάλλουν και στα οποία αναφέρεται, αλλά και λόγω της ιστορικής της δυναμικής, η πλατεία αποτελεί τοπόσημο, είναι θεμελιακό στοιχείο της κίνησης και της ζωής της πόλης.
Η πλατεία της πόλης των Ιωαννίνων εξυπηρετεί ακριβώς τις ίδιες χωρικές συνθήκες και κοινωνικές ανάγκες. Είναι το κέντρο της πόλης, είναι τόπος των βασικότερων εκδηλώσεων, συγκεντρώνει την μεγαλύτερη κίνηση πεζών και οχημάτων, είναι η αφετηρία του υπάρχοντος δικτύου πεζόδρομων, αν και το μεγαλύτερο μέρος της αποκόπτεται από αυτό λόγω της κυκλοφοριακής φόρτισης της λεωφόρου Δωδώνης. Αναφέρεται στο δημόσιο κτίριο της Περιφέρειας, έστω και προβληματικά, ενώ στις δύο παρυφές της υπάρχουν δύο ακόμη δημόσια κτίρια, το Δικαστικό Μέγαρο και η Λέσχη Αξιωματικών.
Βασικό στοιχείο της πλατείας αποτελεί και το σχεδιασμένο από τον Άρη Κωνσταντινίδη, καφενείο-εστιατόριο της Όασης, το οποίο πρόσφατα αποκαταστάθηκε κι επαναλειτουργεί και το οποίο είχε σχεδιαστεί για να λειτουργεί ως αναπόσπαστο στοιχείο της πλατείας ως χώρου , αλλά και ως έννοιας.
Τέλος, βασική ιδιαιτερότητα της πλατείας είναι ο υπόγειος χώρος στάθμευσης, ο οποίος καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι του υπεδάφους της και η ύπαρξή του έχει τρεις βασικές επιπτώσεις. Τον περιορισμό χώρου και είδους φύτευσης της πλατείας, την απόσπαση μιας ικανής έκτασης για τη χάραξη ενός νέου δρόμου-εισόδου στον χώρο στάθμευσης και την διακοπή της εύκολης επικοινωνίας της πλατείας με το Πάρκο Κ. Μπέγκα.
Η ύπαρξη βασικών χωρικών δυσλειτουργιών, η ανύπαρκτη σύνδεση της πλατείας με τον περιβάλλοντα χώρο, η προβληματική εφαρμογή διαφόρων αρχιτεκτονικών επιλογών όπως, ο φωτισμός, τα υλικά κι ο αστικός εξοπλισμός, η απουσία εφαρμογής αρχιτεκτονικών αξιών όπως η κλίμακα, η αισθητική συνέχεια και η οικειοποίηση της χωρικής αντίληψης, οδηγούν στην ανάγκη εφαρμογής ενός νέου σχεδιασμού, σε εννοιολογικό και πρακτικό επίπεδο.
ΠΡΟΤΑΣΗ
Η πρότασή μας θέτει τους παρακάτω στόχους:
Α. Αποκατάσταση της ενότητας του χώρου της Πλατείας συμπεριλαμβανομένου του χώρου που καταλαμβάνει η λεωφόρος και απόδοση του ενοποιημένου χώρου στην κύρια λειτουργία του, αυτή της ‘’πλατείας’’. Αυτό είναι το κυρίαρχο πρόβλημα προς επίλυση.
Β. Ενίσχυση των ορίων του χώρου και σχεδιασμό της πλατείας, κατά το δυνατόν, περίκλειστης, εσωτερικής και κατά συνέπεια, οικείας και φιλικής, παρά την δυσκολία του εγχειρήματος λόγω της διαρρέουσας φύσης του οικοπέδου από την απουσία κτιρίων στα όριά του.
Γ. Συσχετισμό της πλατείας με τον παρακείμενο χώρο της Όασης
Δ. Σύνδεση της πλατείας με το πάρκο Κ. Μπέγκα.
Ε. Σχεδιασμό της πλατείας, με οικοδομική ικανή να αντιμετωπίζει τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και αστικό εξοπλισμό που να αντέχει σε βάναυση χρήση.
ΣΤ. Σχεδιασμό νέου κλιμακοστασίου σύνδεσης της πλατείας με την συμβολή των οδών Θεοδωρίδη, Τσιρογιάννη και Μπιζανίου στο νοτιοανατολικό άκρο της.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ
Α. Προκειμένου να ενοποιήσουμε το χώρο παρέμβασης:
– Ενιαία πλακόστρωση: ο χώρος μετά τη λεωφόρο αλλά και ολόκληρο το τμήμα της λεωφόρου Δωδώνης, πλακοστρώνεται με κυβόλιθο γκρι χρώματος, τοπικής προέλευσης. Η πλακόστρωση θα λειτουργήσει ως ενιαίο χαλί που θα καταλαμβάνει τον χώρο χωρίς να δημιουργεί χαράξεις .
– Ανύψωση της στάθμης του δρόμου: Το μεγαλύτερο τμήμα του δρόμου μπροστά από κτίριο της Περιφέρειας ανυψώνεται και πλησιάζει στη στάθμη της υπόλοιπης πλατείας, ώστε να γίνεται αισθητό στους οδηγούς ότι βρίσκονται εντός της και όχι πως κυκλοφορούν σε μια λεωφόρο βαριάς κυκλοφορίας.
– Απαγόρευση στάθμευσης: Απαγορεύουμε τη στάση και τη στάθμευση και στις δύο πλευρές της λεωφόρου και καταργούμε τις υπάρχουσες θέσεις στάθμευσης για κυβερνητικά αυτοκίνητα. Για την αποφυγή δημιουργίας κατάλληλων συνθηκών για ‘’διπλοπαρκάρισμα’’ μειώνουμε το πλάτος του οδοστρώματος.
– Φωτισμός: Τοποθετούμε τα φωτιστικά στοιχεία σε εξ, 18μετρους, πυλώνες οι οποίοι αναφέρονται στο σύνολο του χώρου της πλατείας. Δεν διαχωρίζεται ο δρόμος. Ο χώρος αντιμετωπίζεται ως ενιαίος και φωτίζεται σε ολόκληρη την έκτασή του ώστε να μην σχηματίζονται ‘’νεκρές’’, αφώτιστες περιοχές. Στο επίπεδο του δαπέδου προτείνουμε, έναν επιδαπέδιο φωτιστικό κάναβο από αντιθαμβωτικά φωτιστικά, ώστε να ενισχυθεί η αίσθηση του ενιαίου του χώρου κατά τις βραδινές ώρες.
– Απολήξεις κλιμακοστασίων: Οι απολήξεις των κλιμακοστασίων του υπόγειου χώρου στάθμευσης εντάσσονται στο χώρο της πλατείας και δεν αποκρύβονται. Μειώνεται το ύψος τους και αφήνονται να προεξέχουν μόνο οι απολήξεις των ανελκυστήρων. Η πλακόστρωση της πλατείας εισέρχεται στο εσωτερικό τους και χάρη στα διάφανα υαλοστάσια που ορίζουν το χώρο τους, αυτός γίνεται μέρος της πλατείας. Οι απολήξεις των κλιμακοστασίων γίνονται απόλυτα διαφανείς και σχεδόν εξαφανίζονται.
– Διώροφη μεταλλική στοά. Στο νοτιοανατολικό άκρο του οικοπέδου σχεδιάζουμε διώροφη μεταλλική στοά. Καταλαμβάνει το χώρο του σημερινού μεταλλικού στεγάστρου – εισόδου του υπόγειου χώρου στάθμευσης και στην κάτω στάθμη της διατηρεί την ίδια λειτουργία. Σχεδιάζεται επίμηκες ξύλινο καθιστικό, καθ’ όλο το μήκος της στοάς, υπό την σκιά του στεγάστρου και με θέα τόσο προς ολόκληρο το εσωτερικό της πλατείας όσο και προς την θέα στα νοτιοανατολικά. Ο χώρος αυτός γίνεται το βασικό καθιστικό της πλατείας.
Β. Προς ενίσχυση των ορίων του χώρου:
– Η διώροφη μεταλλική στοά ως όριο. Η τοποθέτηση της στοάς στο όριο της πλατείας ορίζει το τέρμα της ευκρινώς.
– Φύτευση. Στο νότιο άκρο της πλατείας, στο χώρο που πλησιάζει προς το Δικαστικό Μέγαρο, δημιουργούμε ζώνη φύτευσης σε ολόκληρη την πλευρά μετά την νότια απόληξη του κλιμακοστασίου του υπόγειου χώρου στάθμευσης, που θα οριοθετήσει την πλατεία ως προς την πλευρά αυτή. Στην απέναντι πλευρά, σε αυτήν της Όασης, τον ίδιο ρόλο παίζει η σημερινή φύτευση του υπαίθριου χώρου του αναψυκτηρίου, που επεκτείνουμε ελαφρώς για να λειτουργήσει ως στοιχείο ώσμωσης των δύο χώρων.
Γ. Συσχετισμός της πλατείας με το χώρο της Όασης . Ο υπαίθριος χώρος της Όασης μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει σε συνέχεια και άμεση σχέση με την πλατεία, ως ο χώρος αναψυχής της. Άλλωστε αυτός ακριβώς είναι ο χαρακτήρας της λειτουργίας της.
- Απομάκρυνση του σιντριβανιού. Αποκαθιστούμε τη σχέση του αναψυκτηρίου με την πλατεία.
- Απομάκρυνση των παρτεριών μπροστά στο χώρο της Όασης. Καταργούμε τα υπάρχοντα παρτέρια διαχωρισμού του χώρου και τα αντικαθιστούμε με ράμπα μικρής κλίσης, με πλακόστρωση κυβόλιθου μέχρι αυτή να συναντήσει την πλακόστρωση του υπαίθριου χώρου της Όασης.
Δ. Σύνδεση της πλατείας με το πάρκο Κ. Μπέγκα. Η υπάρχουσα γέφυρα που συνδέει την πλατεία με το πάρκο Κ. Μπέγκα, κατασκευαστικά και λειτουργικά συσχετίζεται με τη νέα διώροφη μεταλλική στοά της πλατείας. Μπορεί κανείς να μεταβεί προς τη γέφυρα και το παρακείμενο πάρκο, μέσω του νέου μεταλλικού κλιμακοστασίου και του ανελκυστήρα, που προβλέπονται. Μικρό τμήμα του πάρκου διαμορφώνεται κατάλληλα, με τα ίδια υλικά της πλατείας, ως ενδιάμεσος χώρος- κατώφλι.
Ε. Η οικοδομική της λύσης. Ο αστικός εξοπλισμός της πλατείας. Γνώμονας για την επιλογή των υλικών και της οικοδομικής της λύσης μας ήταν: α) Η αισθητική τελείωση της πρότασής μας β) η αντοχή των προτεινόμενων υλικών και των κατασκευών στις αντίξοες καιρικές συνθήκες με τις ακραίες θερμοκρασιακές διαφοροποιήσεις που ισχύουν στην πόλη των Ιωαννίνων και γ) η δυνατότητα των υλικών και των κατασκευών να αντέχουν σε βίαιη – βανδαλιστική χρήση. Ο αστικός εξοπλισμός που προτείνεται, είναι σχεδιασμένος μαζί με τη λύση , μέρος αυτής.
ΣΤ. Το Νέο Κλιμακοστάσιο. Το νέο κλιμακοστάσιο αποτελεί δομική παρέμβαση στην ευρύτερη περιοχή που αναβαθμίζει την πίσω όψη της Όασης και της περιοχής κάτω από την Πλατεία γενικότερα. Ουσιαστικά, εξασφαλίζεται πρόσβαση στην πλατεία κι από τις τέσσερις πλευρές της, ενώνοντας το αποκομμένο κάτω μέρος της πόλης στο σημείο αυτό.
